Melkveebedrijf van Leeuwen
Het Melkveebedrijf van de familie van Leeuwen is gelegen aan de Zijldijksterweg, aan de rand van het dorp ’t Zandt in het ‘’Hoge Land’’ in het noorden van de provincie Groningen. Het werk wordt verricht door Sander, in het weekend bijgestaan door zijn drie kinderen: Alissa, Evan en Julian bij vader Sander. Op het melkveebedrijf zijn ongeveer 150 melkkoeien met bijbehorend jongvee aanwezig. Rond het bedrijf ligt een huiskavel met 70 hectare lichte kleigrond. De koeien worden gemolken door middel van drie melkrobots. Sinds drie jaar is er aan het bedrijf een Melktap toegevoegd. Enige tijd later is er yoghurt/zuivelmakerij in het woonhuis/boerderij gemaakt. Deze tak wordt gerund door Talitha Folkersma. Haar man helpt Sander bij allerlei klussen.

Historie omgeving
Sander van Leeuwen: ‘’Volgens verschillende bronnen is ’t Zandt gebouwd op een zandplaat. Die bestond al eeuwen in de tijd dat de dijk op de lijn Godlinze, Schatsborg en Zeerijp als zeewering het achterland tegen het water beschermde. In die tijd liepen wadlopers al van de dijk naar de zandplaat en terug. Ze droegen stokken om de prielen makkelijker over te steken. Het dorp ‘t Zandt is ontstaan als dijkdorp, door de inpoldering van de voormalige Fivelboezem in de veertiende eeuw door monniken van het klooster Bloemhof. De naam verwijst naar een zandrug in de oude boezem. Dorpsbewoners wonen niet ín ’t Zandt, maar óp ’t Zandt. ‘t Zandt ligt enkele kilometers ten noorden van de spoorlijn Groningen-Delfzijl. In de oorspronkelijke plannen zou een stopplaats vernoemd worden naar ’t Zandt. Later werd de naamgeving veranderd en werd de stopplaats in 1884 geopend als Stopplaats Oosterwijtwerd.

De hervormde kerk van ’t Zandt dateert uit de 13e eeuw en was oorspronkelijk gewijd aan Maria. De kerk heeft een eveneens 13e-eeuwse vrijstaande toren met houten spits. In de nabijheid liggen een aantal oude boerderijen omgeven door grachten met oprijlanen. Een herinnering aan andere tijden die het mogelijk maakten hierin te investeren. Even buiten het dorp ligt de boerderij ‘’Alberda Nijeheerd.’’ Dat is de boerderij die nu wordt bewoond door Sander van Leeuwen.’’

Geschiedenis bedrijf
’Onze boerderij verscheen met de bebouwing in 1850 op de kaart van de topografische atlas. Volgens Sijbrand Siertsema, hier in 1936 geboren, is de boerderij afgebroken en herbouwd in 1939. De betekenis van het tegeltje met opschrift Alberda Nijeheerd is hem onbekend. Misschien was er een relatie met de boerderij aan de andere kant van het dorp, Alberda Heerd. Nije is dus aan ‘’Heerd’’ toegevoegd. In de oorlogsjaren werden er 10 tot 12 koeien gemolken. Als akkerbouwgewassen waren er voederbieten, suikerbieten, gerst, tarwe en rogge. We hebben deze boerderij gekocht in 1996 van een akkerbouwer die al jaren geen koeien meer molk. Ik kom uit Nootdorp, Zuid-Holland, we moesten daar weg vanwege stadsuitbreiding. Op de plek van onze boerderij is woningbouw gekomen. De stalling in de schuur was al een hele tijd buiten gebruik. Ik ben hier begonnen met 40 koeien en in 1996 is de ligboxenstal gebouwd voor 90 melkkoeien. In 2008 is deze vergroot tot 160 stuks melkvee. Er was toen 56 hectare grond bij. In de loop van de tijd is er 15 hectare bijgekocht.”

Aardbevingsgebied en nieuwbouw
“We zitten hier midden in het aardbevingsgebied, de oude muren van de schuur zijn in slechte staat, op het dak ligt asbest. Het voorhuis is heel groot met veel kamers en niet goed geïsoleerd. Ik heb daarom besloten het geheel te slopen en er een nieuwe goed geïsoleerde woning met schuur voor terug te bouwen. Het gaat me wel aan het hart, na veel overwegingen ben ik echter tot die keus gekomen. We vallen met het schadevergoedingssysteem nog onder een oudere, betere regeling. Die ging ervan uit dat er nog jaren aardgas werd gewonnen. Nadat het besluit was gevallen de gaswinning terug te brengen, werden versterkingen anders berekend omdat er minder bevingen werden verwacht. Hierover zijn veel informatiebijeenkomsten geweest. Er wordt volgens de dorpsbewoners in ’t Zandt gewerkt met een omstreden rekenmodel van de NAM. Deze wordt als basis gebruikt voor de nieuwe versterkingsoperatie. Het is een theoretisch computermodel waarmee wordt bepaald welke veiligheidsrisico’s een bepaalde groep huizen heeft. Het geeft ook veel ongelijkheid tussen bewoners. Onduidelijk is nog steeds hoe het wordt afgewerkt. Na de uitkomst van de Parlementaire Enquête, gloort er enige hoop. (Februari 2023). In haar rapport ‘Groningers boven gas’ stelt de commissie dat Nederland een ereschuld heeft aan de Groningers en doet ze aanbevelingen hoe deze in te lossen. Het rapport is eenvoudig te downloaden en bevat een schat aan informatie.”

Ons grondgebruik
‘’Om ons bedrijf heen ligt 60 hectare kleigrond met een afslibbaar percentage van 23 tot 38 procent. Op enige afstand ligt nog 10 hectare. Er zijn perioden in het jaar dat wij ze beweiden op basis van strip grazen en andere momenten dat we ze een gehele kavel ter beschikking stellen. Het beweiden is wel zo geregeld dat ze gemakkelijk bij de melkrobots kunnen komen. Ons grondgebruik rouleert met dat van een akkerbouwer die is gespecialiseerd in de pootaardappelenteelt. Op 25 procent van onze oppervlakte staan dus jaarlijks pootaardappelen. De grond is hiervoor uitermate geschikt. Vanwege dicht bij zee ligging, is er een lage ziektedruk. Dat betekent dat iedere vier jaar ons land opnieuw wordt ingezaaid op basis van de nieuwste inzichten. Klaver en kruidenrijk en als grassoort o.a. rietzwenkgras en timotheegras, is nu de nieuwe trend. De grond verdroogt hier niet snel, heeft een goede capillaire opstijging.’’

Mestkwaliteitsverbetering
‘’We hechten veel waarde aan een goede mestkwaliteit. Een belangrijk hulpmiddel dat wij hiervoor gebruiken is Agrimestmix. Het is een natuurlijk mineralenmengsel. Het helpt in de drijfmest belangrijke biochemische processen op gang. Daarmee stimuleert het de groei van micro-organismen waaronder bacteriën, die organische stikstof omzetten in ammoniumstikstof. Gevolg: stikstof blijft beter behouden terwijl de drijfmest verbetert. De gebonden ammoniumstikstof komt voor het gewas eerder en gelijkmatiger vrij en werkt effectiever’’.

Onze veestapel wordt kleurrijker
‘’Op dit moment worden er 140 koeien gemolken en de drie robots kunnen het gemakkelijk aan. Onze koeien zijn Holstein Frisian, sinds vijf jaar zijn we aan het inkruisen met Noors-Roodbont en Fleckvieh.

We willen toe naar een koe die robuuster is, meer bespierd en sterker beenwerk heeft. Een betere vruchtbaarheid is ook een belangrijke factor. Ons vee wordt door deze in kruisingen veel kleurrijker, mooier in het landschap. De melkproductie ligt rond de 9000 kg per koe met 4.40% vet en 3.60% eiwit. Het ureum getal ligt rond de 20. Natuurlijk is het ook de bedoeling om met deze kruising de productie zoveel mogelijk vast te houden’’.

Onze melktap en de winkel
‘’Daar we hier aan de rand van het dorp zitten zijn we in mei 2020 gestart met een melktap, eerst eigenlijk een beetje voor de aardigheid om eens wat nieuws te proberen. Tot dit gebeuren zijn we gestimuleerd en geïnspireerd door onze medewerkster Talitha Folkersma uit het nabijgelegen dorp ’t Zandt, die ook voor een belangrijk deel onze administratie verzorgt. Terwijl Talitha’s man allerlei bedrijfsklussen voor zijn rekening neemt, begon Talitha met de verkoop van een enkele fles melk. De afzet ging geleidelijk aan steeds beter. In de zomer van 2020 zijn we gestart met het maken van yoghurt, eerst met een pannetje in de keuken. Dit ging ook boven verwachting, het werd een succes! Daarna hebben we in huis een zuivelruimte gecreëerd. Dat heeft 3 jaar naar tevredenheid gedraaid. Nu met de voorbereidingen voor de afbraak van de oude gebouwen hebben we een speciale zuivelruimte gebouwd aan de voorkant van onze ligboxenstal. Deze is in mei 2023 geopend. Hier kunnen de klanten 7 dagen per week naar binnen om zuivel te kopen van onze eigen koeien en zelfstandig af te rekenen met pin of contante betaling. Het gaat hierbij om producten als yoghurt, karnemelk, roomboter, kefir en kwark. Rauwe melk kan betaald met muntgeld of gekochte munten. We zijn geregistreerd bij het COKZ, dat houdt in dat we onafhankelijk op de kwaliteit worden gecontroleerd!’’

Wat leeft eraan vogels
‘’Bij onze rietkraag is het een aantrekkelijk gebied voor allerlei kleine vogels, die een mooi concert kunnen geven. Misschien ook wel typerend voor het Groninger Hogeland dat een wijdvertakt stelsel van watergangen kent met min of meer droogstaande slootjes. De verspreid liggende boerderijen hebben meer- en zwaardere beplanting. De rietkragen dragen veel bij aan een gunstige biotoop voor de groep van water-rietsoorten. De bermen en taluds van de verharde wegen zijn goed begroeid met kruidenrijke en grazige vegetaties.’’

Onze toekomst
‘’Alle drie kinderen volgen een agrarische opleiding en voelen zich erg bij het bedrijf en het boerenleven betrokken. Tijdens drukke perioden en in de weekenden springen ze bij daar waar het nodig is.’’ In de loop van de tijd zal het wel duidelijker worden of de interesse verder groeit en één of meer van hen het bedrijf voort wil zetten.’’