Jaarverslag 2024 Stichting Samenleving Landbouw Natuur (SLN)

1. Inleiding

Dit tweede jaarverslag van SLN geeft een beknopt overzicht van de ontwikkeling van de organisatie van de stichting, de activiteiten van het afgelopen jaar en de daaruit voortgekomen resultaten. In verschillende paragrafen is een link opgenomen naar de SLN-website voor verdere informatie.

2. Organisatie

Het bestuur en de drie werkgroepen Overijssel, Groningen-Drenthe en Friesland vormen het hart van de organisatie. Per activiteit treden er vrijwilligers en/of experts naar voren om verantwoordelijkheid te nemen. Inhoudelijke zaken en analyses worden in groepsverband afgewerkt waarbij veelvuldig informatie digitaal wordt uitgewisseld en verloopt communicatie veel per telefoon, beeldbellen en whatsapp. In het najaar van 2024 is een specifieke whatsapp groep ingericht om de problematiek te behartigen rondom de toepassing van de ADC-toets in de agrarische sector, vooral gericht op het legaliseren van PAS-melders. Ultimo eind 2024 heeft deze groep ongeveer 80 deelnemers, waarin veel academici, practici, provinciale statenleden, medewerkers 2K-leden. De groep heeft maandelijks een bijeenkomst in Ommen gericht op het voorbereiden van inspreken in Provinciale Staten (PS) Overijssel en het aanvullen van het initiatief voorstel ‘uitwerking ADC-toets werkwijze’ dat wordt voorbereid ter goedkeuring in PS. Bestuursvergaderingen vinden dikwijls plaats vooraf aan de bijeenkomst van de ADC-contactgroep SLN.

3. Activiteiten overzicht

Publieksbijeenkomst te Scharsterbrug 11 april 2024; de gevolgen van het Stikstof en Natuurherstelbeleid voor de lokale bewoners is door SLN aan de orde gesteld in een bijeenkomst van dorpsbelang. Naar aanleiding van twee inleidingen van SLN-team wordt het voor de dorpsbewoners duidelijk dat een substantiële krimp van de melkveehouderij waarschijnlijk zal leiden tot het sluiten van de zuivelfabriek in Scharsterbrug van Vreugdenhil Dairy Foods.

 

 

 

 

 

In het dorp zijn ongeveer 30 gezinnen afhankelijk van het inkomen voortkomend uit het werken in deze fabriek. Het is duidelijk dat zowel bij provincie Fryslan als gemeente Fryske Marren de sociaal-economische impact van het Natura2000 beleid onderbelicht is. Dorpsbelang gaat deze materie bij de gemeente aankaarten. https://samenlevinglandbouwnatuur.nl/ons-platteland-in-gevaar-door-onnodige-stikstofplannen/

 

 

 

 

Project ontwikkeling WANT: Voorbereiding en opzet van project Wetenschappelijk Artikel Natuur in de Toekomst (WANT). Dit project beoogt het verleden, heden en toekomst te verbinden van het natuur en stikstofbeleid in Nederland en Europees. Deze werkwijze is gericht op het maken van een goed geïllustreerde basis voor meer gedegen beleid voor natura2000, de leefgemeenschappen in het buitengebied en de landbouw. Het project beoogt 4 componenten te analyseren en beschrijven:

1. Wat is de geschiedenis van de huidige situatie, welke keuzes zijn gemaakt en wat zijn de gevolgen?
2. Analyse van de huidige situatie; Gehanteerde modellen, wetgeving, jurisprudentie, gevolgen
3. Stakeholders analyse: wie zijn er allemaal betrokken bij Natura2000 en stikstofbeleid, wat zijn de belangen en hoe wordt er gewerkt; financiering, besluitvorming, evaluatie, bijsturing.
4. Duurzaam toekomst beeld, eventueel scenario’s; welke keuzes /opties liggen er voor en hoe werkt dit uit voor de Natura2000-gebieden, biodiversiteit, leefbaarheid in het buitengebied, voedselzekerheid, economie etc..

Het schrijfwerk zal zoveel mogelijk worden gedaan door ervaren en deskundige vrijwilligers. WANT beoogt ook een actieve communicatie met betrokkenen, belanghebbenden en burgers; daarvoor is een traject van bijeenkomsten, publiciteit en voordrachten voorzien. Het is de bedoeling dat dit project niet alleen een studie activiteit is maar ook communiceert en stakeholders/belanghebbenden betrekt bij de activiteiten zodat er een gemeenschappelijk beeld ontstaat en begrip voor de verschillende scenario’s die uiteindelijk omschreven worden.

Hiervoor wordt een beroep gedaan op diverse mogelijke financiers. Daarvoor zijn enkele presentaties gedaan en een aanvraag ingediend. Ultimo eind 2024 heeft deze inspanning nog niet geleid tot een financiele toezegging.  De totale omvang van het WANT project tegen marktconforme uurtarieven is €1,2 mln. SLN ontwikkelt een werkwijze met vrijwillige expertise waarbij reis- en verblijfskosten, materiaal, communicatie, bijeenkomsten, IT en drukwerk als out of pocket kosten moeten worden betaald. De project begroting worden bedraagt dan  €0,4 mln. met een projectperiode van ongeveer 1,5 jaar. De initiatiefgroep heeft eind 2024 besloten dat er een begin van financiering voor de genoemde onkosten moet zijn alvorens het startsein te kunnen geven aan de vrijwilligers. Hier wordt nog verder aan gewerkt.

Natuurdoel Analyse (NDA): Een SLN-werkgroep heeft in het najaar 2024 12 NDA geanalyseerd. Het model voor deze analyse van N2000 gebieden is door IPO geformuleerd. De noodzaak ligt in het voornemen om dmv gebiedsgerichte aanpak de natuurversterking te realiseren. Daarvoor is per N2000 een actualisatie van de stand van de natuur nodig. Er zijn inmiddels 130 NDA rapporten gemaakt vooral gebaseerd op eerdere PAS-rapportages. De NDA moet de resultaten van de beheersplannen beschrijven.  Hierbij zijn een klein aantal consultancy bureaus betrokken; ARCADIS is vaak ingeschakeld. De analyse van uitvoerende bureaus is interessant. Het is duidelijk dat er geen regelmatige monitoring van uitgevoerde beheersmaatregelen wordt uitgevoerd door het bevoegd gezag (zijnde Provinciaal bestuur!).  Gerben de Vries legt uit dat er tot nu toe 12 NDA zijn geanalyseerd door SLN; de bevindingen zijn in Excel samengevat en in schijfdiagrammen gepresenteerd. 1. Status per 2023 tov de doelstelling en 2. Verwachtingen/haalbaarheid van einddoel. In een volgend overzicht is de conclusie van de EA samengevat. De belangrijkste conclusie van EA is dat overdadige stikstofdepositie het belangrijkste probleem is en verdere maatregelen daarom nodig zijn.  In het algemeen blijkt deze conclusie echter niet uit het betreffende NDA rapport naar voren te komen.  Deze conclusies waren onderdeel van presentatie in provinciale staten Fryslan in Leeuwarden,  Drenthe (Drenths Parlement), deze werd in Assen samen met Stichting Agrifacts verzorgd. https://samenlevinglandbouwnatuur.nl/inspreektekst-vergadering-steatekommisje-byldfoarmjend-van-provincie-fryslan/

NVOO: Presentaties Onderzoek Natuur anno 2023, vallen of opstaan (NVOO): Henri Prins presenteert de resultaten van zijn onderzoek :

• Provinciale Staten Overijssel in Zwolle: Inspreken tijdens PS-vergadering 19juni. Informatiebijeenkomst waar Henri Prins in goed gezelschap was van Dhr. Slingerland van de Ecologische Authoriteit, Geesje Rotgers STAF, Bert Zandink LTO. Enkele opmerkelijke uitspraken: ..
• Provinciale Staten Zuid-Holland 15 oktober in Den Haag: De informatiebijeenkomst werd door PS-leden bezocht maar ook door waterschap Schielanden, Staatsbosbeheer, LTO. Henri Prins presenteerde NVOO maar ook de analyse van de NDA van de …duinen. Er was goede discussie over de specifieke problematiek van de bevolkingsdichtheid, snelwegen, veenweide gebieden en de toenemende druk van de provincie op de agrarische grond. https://samenlevinglandbouwnatuur.nl/inspreektekst-provinciale-staten-zuid-holland/
• Eerste Kamer BBB-fractie 10 september 2025 in Den Haag; De discrepantie is besproken die er bestaat tussen de uitermate gedetailleerde stikstofwetgeving met AERIUS, KDW en de nul-grens op basis van voorzorgsprincipe van de rechtbanken. Anderzijds is het natura2000 beleid dat erg globaal beheerd en gemonitord wordt door de provincies als bevoegd gezag. Uit de NDA’s bleek dat veel concrete situaties / staat van de natuur onbekend is. Ook wordt de stikstofdepositie slecht op enkele plaatsen gemeten en voedt de berekening van AERIUS alle beleidsbeslissingen en rechtbanken. Dit leidt volgens SLN tot een groot gevaar voor de overheid omdat deze informatie voorziening niet zuiver is (onnauwkeurig vanwege model-gebreken) en de gehanteerde normen KDW zijn een zeer onbetrouwbare maatstaf voor de staat van de natuur. Alle bedrijven en leefgemeenschappen die nu de dupe zijn van dit beleid zullen zich kwalificeren voor financiële compensatie zodra dit wanbeleid in de volle publiciteit gaat komen. Deze zienswijze van SLN is kenbaar gemaakt aan de provincie bestuurders en parlementariërs waar SLN in 2024 contact mee heeft gehad. Ook de bewindslieden van ministerie LVVN zijn van deze SLN-zienswijze  op de hoogte gebracht in een formele brief.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Het rapport NVOO wordt ultimo 2024 nog steeds actief door SLN verspreid. Waar mogelijk wordt een vergoeding van €5 gevraagd per rapport voor printen en verspreiden. Henri Prins heeft in diverse artikelen over zijn bevindingen gepubliceerd. https://samenlevinglandbouwnatuur.nl/natuur-anno-2023-nu-in-boekvorm-verkrijgbaar/

Natuur cooperatie Noardelijke Fryske Walden 1oktober 2024 in Burgum; SLN presenteerde haar visie op de Gebiedsofferte in een forum bijeenkomst samen met Urgenda Marianne Minnesma, Prof. Douwe van der Ploeg, BoerenNatuur vz.  Urgenda presenteerde haar plan €1000/ha te betalen voor de inzaai van kruidenrijk grasland. Opmerkelijk was de uitspraak van Minnesma dat het onverantwoord is om nog maar 1 hectare landbouwgrond uit productie te nemen omdat de mondiale klimaatverandering de voedselproductie in veel gebieden in gevaar brengt. Deze  uitspraak lijkt een trendbreuk!

Groene Denktank: Deze denktank bestaat uit zeer ervaren ecologische academici die hun sporen hebben verdiend in de academische wereld en bijvoorbeeld als regio manager bij Natuurmonumenten. Enkele gezamenlijke bijeenkomsten in Ommen zijn besteed aan het uitdiepen van de ecologische processen in bodem, water en lucht en de gevolgen van klimaatontwikkeling in de Nederlandse Natuurgebieden. Bijzonder aandacht is geweest voor het onderzoek naar de gevolgen van verdroging voor de (de)nitrificatie van de bodems in Natura2000 gebieden. Het duidelijke verband tussen verdroging en de terugloop van denitrificatie in natuurbodems is in een rapport van dhr Gert Hemkes aan de Tweede Kamer aangeboden, besproken in de 2Kamercommissie landbouw en Natuur en heeft geleid tot Kamervragen aan de minister van LNV.

Schoorlse Duinen: Ook heeft SLN meegedacht met de werkgroep Schoorlse Duinen die de voorgenomen boskap door de Terrein Beherende Organisatie wilde voorkomen. De werkgroep in NoordHolland heeft haar lokale analyses gedeeld met SLN-experts en samen met de Groene Denktank zijn veldbezoeken uitgevoerd.

SLN heeft samen met de Groene Denktank een opzet gemaakt voor de monitoring en rapportage van de Natura2000 gebieden. Hierbij kan de nadruk liggen op  drie aspecten: 1. Abiotische en biotische metingen bodem, water, lucht; 2. Tellen flora en fauna 3. Veldbezoek door multidisciplinair expertteam. Verdere structuur wordt ontwikkeld voor het hanteren van meer dan 20 drukfactoren die invloed hebben op de staat van de natuur (en biodiversiteit) in de Natura2000-gebieden. LNV heeft in 2008 de basis beschreven voor de Natuuranalyse.

Veldonderzoek in Natura2000 gebieden. SLN heeft samen met de Groene Denktank diverse N2000 gebieden onderzocht en de staat van de natuur in kaart gebracht. Het blijkt dat de resultaten van deze veldonderzoeken substantieel afwijken van de bevindingen en conclusies van de NatuurdoelAnalyses (NDA). Ondanks dat de Ecologische Authoriteit de NDA’s qualificeerde als onder de maat, worden de conclusies door provincie bestuurders toch gebruikt om verdere natuurherstelmaatregelen te formuleren in de beheersplannen. SLN heeft deze vreemde werkwijze duidelijk kenbaar gemaakt tijdens de presentaties in de provinciale staten Drenthe, Overijssel en Zuid-Holland. Ook zijn diverse 2Kamerleden ter zake geïnformeerd.

Verspreiden van SLN-boek ‘Eerlijke verhalen’: het boek Eerlijke verhalen is positief ontvangen door veel politici in ons parlement en provinciale staten. In de loop van het jaar zijn ongeveer 2400  exemplaren verspreid. De 60 agrarische gezinsbedrijven vormen een groep ambassadeurs van een duurzame en natuur-verantwoorde  agrarische bedrijfstak.

 

 

 

 

 

 

Aanvullend geven 30 experts en ervaringsdeskundigen hun visie op de situatie waarin de Nederlandse agri- food en natuur zich bevinden.  Het overall beeld dat het boek schetst is positief; een sterke en duurzame maaksector die een flink deel van de ruggengraat is van de economie in het buitengebied. Het boek is nog steeds te bestellen voor €30  dmv een mailtje naar info@samenlevinglandbouwnatuur.nl

Ondersteunen initiatiefvoorstel ADC-toets van PS-lid Adam Bakker: ADC-toets in een onderdeel van de VHR en is direct overgenomen in de Nederlandse wetgeving, nu Omgevingswet. Het Instrument is bedoeld als laatste redmiddel voor besluitvorming en vergunningverlening. Via het amendement Bisschops 2021 is het Dwingend Openbaar Belang van dit instrument gevestigd waar het gaat om PAS-melders. SLN vindt het erg bezwaarlijk en getuigen van bestuurlijk onvermogen dat 5 jaar na het afblazen van de PAS-regeling door de rechtbank, deze bedrijven nog steeds niet geholpen zijn. Dit terwijl een onmiddellijke legalisatie de stikstofemissie in het geheel niet gaat vergroten.

Ook in provincie Overijssel is het bestuur erg huiverig om de ADC-toets toe te passen. Ze geven aan dat er onvoldoende duidelijk is of het succesvol kan leiden tot vergunningen. Provinciebestuurders hanteren AERIUS als zuivere graadmeter voor stikstofdepositie = is gelijk aan staat van de natuur. Deze houding belemmert elke oplossing omdat het voorzorgsprincipe gestoeld op huidige wetgeving alle beweging onmogelijk maakt. https://samenlevinglandbouwnatuur.nl/initiatiefvoorstel-adc-toets-provinciale-staten-van-overijssel/

Diverse contact/overleg met andere organisaties gericht op het verspreiden van inzichten en kennis betreffende het Natura2000 en stikstofbeleid: Fryske Gea, Agro Agenda Noord Nederland, LTO, Stichting Agrifacts, Food4innovations/ Wouter de Heij zijn analyses van Ammoniak boven Nederland deel 1 en 2; https://samenlevinglandbouwnatuur.nl/rapport-ammoniak-boven-en-op-nederland/

Brief aan de (nieuwe) minister LVVN:  Tijdens najaar 2024 heeft SLN een opzet gemaakt voor een uitgebreid advies aan de nieuwe bewindslieden van LVVN. Deze brief is uiteindelijk in januari 2025 afgerond en verzonden aan de bewindslieden op LVVN en aan de Commissie landbouw en natuur in 2kamer en Eerste kamer.  De analyse en advisering is erg duidelijk maar het ziet er voorjaar 2025 niet naar uit de LVVN er veel mee doet. Veel bestuurders en ambtelijke staf zitten in de stikstoffuik om met Arnoud Jaspers te spreken. De verdere detaillering van regelgeving en juridische gevolgen die rechtbanken en Raad van State er aan verbinden, maakt dat alle betrokkenen steeds verder opschuiven in de stikstoffuik. SLN vindt het erg vreemd en blijft er op hameren dat de kern van de discussie ligt in het Natura2000-beleid, biodiversiteit, beheer van de Natura2000 gebieden door te managen op de 20 drukfactoren in plaats van de focus op stikstof!

Brief aan Mw. Wiersma, Minister van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur

 5. Resultaten

De rol van SLN krijgt duidelijk een profiel als een stem van burgers, gemotiveerde experts en ervaringsdeskundigen. In de samenwerkingsverbanden van SLN vinden steeds meer mensen een vruchtbaar klankbord voor hun mening, kennis en feiten; samen komen we verder! Het is motiverend om samen werken aan publicaties, inspreekbeurten, beleidsadviezen, boeken etc.. Op deze manier wordt veel jarenlange ervaring, praktische expertise en wetenschappelijke kennis  benut. In voorgaande paragrafen is de veelheid en diversiteit van activiteiten beschreven, dat zijn allemaal resultaten van de inzet van onze vrijwilligers. Enkele publicaties noemen we nog in het bijzonder:

• Notitie ‘Invloed van verdroging op denitrificatie van natuurbodems’
• Rapport analyse NDA
• Opzet voor beschrijving werkelijke staat van de natuur in N2000 gebied
• Verslagen veldbezoeken Fries-Drentse woud/Bakkeveen, Rottige Meenthe, en 10 anderen
• Onderzoek Natuur anno 2023 Vallen of Opstaan?

6. Voorgenomen beleid 2025

Ondersteunen Provinciale Staten met beschrijven en opstarten van de ADC-toets

Schrijven van notitie over versterking natuur monitoring; dit is tevens een onderdeel van het uitvoeren van de ADC-toets

Project ontwikkeling voor stikstofdepositie/emissie en natuurmonitoring

Uitwerken en starten WANT, vervolg acquisitie / contributie / donaties

Aanvullen statuten SLN ivm vertegenwoordiging en belangenbehartiger van burgers , bedrijven en organisaties  in juridische procedures

Verduidelijken SLN organisatie structuur en werkwijze. Versterken communicatie binnen SLN en naar buiten (nieuwsbrief, website, whatsapp-groepen, public media, presentaties, donaties). Analyse of strategische partnerschappen positief zijn voor de impact en effectiviteit van SLN.

Extra aandacht voor fondswerving zodat we onze resultaten beter kunnen verspreiden. Tevens willen we graag meer publiceren en publieksbijeenkomsten houden.

 

Graag voor iedereen die dit leest:

Enige financiële steun voor ons vrijwilligers werk, hoe beperkt ook, is erg welkom; https://samenlevinglandbouwnatuur.nl/doneren/

 

 

Opzet van de financiële jaarcijfers van de stichting over het jaar 2024: