Maatschap Melissen v.d. Wolfshaar: bijzonder ontmestingssysteem proefstalstatus aan de rand van Amersfoort
Aan de Zeldertseweg in Hoogland, pal aan de A1 nabij Amersfoort, ligt de boerderij van de familie Melissen. Werner en Marianne Melissen wonen er met hun 3 kinderen Geert, Milou en Hidde. Bij de boerderij staat de nieuwe serrestal, die is gebouwd in 2021. Ze houden er 105 Holstein Frisian melkkoeien, die worden gemolken in 2 melkrobots. Bij de boerderij behoort 47 hectare veen- en kleigrond waarvan een deel gepacht ,o.a. van de Stichting de Male. In de nieuwe stal ligt een bijzonder ontmestingssysteem waaraan een proefstatus is toegekend. Het jongvee wordt elders op een jongvee opfoklocatie gehouden. Verder is er op het bedrijf een zorgtak voor kinderen.

Geschiedenis Hoogland
Volgens verschillende bronnen: ‘Het Hogeland’ was oorspronkelijk een rug van hoge zandgronden die vanaf de achtste eeuw geleidelijk aan bewoond werd. Vanaf de ‘’Hoef in het oosten’’ via de Ham liep dit hooggelegen gebied langzaam naar het in het westen gelegen Coelhorst.

Ontginningen breidden zich uit en boeren vestigden zich ook in de wat lagergelegen gebieden. Verondersteld wordt dat boeren zich al in de loop van de 12e eeuw hebben aaneengesloten in een Maalschap, een genootschap met het doel om gemeenschappelijke gronden volgens bepaalde afspraken te gebruiken. Deze Maalschap, in het oosten Marken genoemd, bestond in de dertiende eeuw in ieder geval uit vijftien boerderijen of ‘’malenhoeven’’. Het was een gebied met een eigen bestuur en rechtspraak. Hoogland viel onder de schout van de bisschop van Utrecht. De meeste Maalschappen en Marken eindigden in de 19e eeuw. Door de invoering van de Franse gemeenteorganisatie ontstond per 1 januari 1811 echter de gemeente Hoogland. In 1857 werden gemeenten Duist, de Haar en Zevenhuizen grotendeels aan Hoogland toegevoegd. De bevolking van de gemeente groeide vooral in het begin van de twintigste eeuw snel en was geconcentreerd in een aantal verspreid liggende kernen en buurtschappen waarvan de Ham, Langenoord, en Hooglanderveen (alle drie nu wijken in Amersfoort) de belangrijkste waren.

In 1974 werd Hoogland verdeeld tussen de gemeente Amersfoort en Bunschoten ondanks protesten met leuzen als ‘’Handen af van Hoogland’’ Het westelijk deel heeft iets van de sfeer van dorps/agrarisch karakter behouden. Aan Amersfoortse kant zijn nieuwbouwwijken verschenen. Vanuit de serrestal kijk je uit op de wijk Nieuwland.’’

Onze boerderij

Werner: ‘’Tot ongeveer 1994 jaar had de familie Van de Wolfshaar, mijn schoonouders, hun boerderij 2 km verderop aan de andere kant van de ringweg. Vanwege stadsuitbreiding, nu wijk Nieuwland moesten ze daar weg en hebben ze op deze plek een boerderij gekocht. Mijn ouders hadden geen boerderij, ik was automonteur van beroep maar ik werkte wel veel op de boerderij van mijn schoonouders. Na het plotselinge overlijden van mijn schoonvader stond ik ineens voor de keus in het bedrijf te stappen. Ik heb daarbij veel steun en advies gehad van een goede vriend die al boer was met een eigen boerderij. Hier stond een ligboxenstal uit de jaren zeventig die aan vervanging toe was. Tijdens de oriëntatie naar een nieuwe stal viel de keus op de serrestal met veel comfort en vanwege de landschappelijke inpasbaarheid.’’

De nieuwe stal
‘’De stal is gebouwd volgens de “maatlat duurzame veehouderij”. Veel licht, lucht en ruimte voor de koe. Ook hebben wij flexibele, houten box afscheidingen. De met doeken overspannen open boogstal heeft wat lagere investeringskosten. De zachtere winters van de laatste tientallen jaren maken dat ik me over koud winterweer niet zoveel zorgen maak. Na een koele nacht kan het zijn dat er na een paar uur condens druppen naar beneden vallen. Twee melkrobots zorgen ervoor dat ik mijn werktijd flexibeler in kan vullen. In deze stal ligt de Zeraflex-vloer die op de betonroosters ligt, bedoeld om de urine direct van de mest te scheiden’’.

Zeraflex proefvloer
‘’De Zeraflex-vloer is een proefvloer die bestaat uit vloerpanelen ter grootte van een vierkante meter met een geperforeerde rubberen laag. Daaroverheen is soort van trampoline doek getrokken bedoeld om de urine door te laten en de mest te laten liggen die met de mestschuif naar een centraal punt aan het eind van de stal wordt geschoven. Scheiden bij de bron met een mooi woord genoemd.

De urine belandt in de put onder de stal. Aan het eind van de stal bevindt zich een put met mestschuiven en een mestgoot vanwaar de mest in een put naar de bijgelegen opslagplaats wordt geschoven. Een mestscheider zorgt ervoor dat er homogene stapelbare mest ontstaat. De dunne fractie gaat terug naar de put met dunne opslag onder de stal.’’

Twee jaar proefdraaien
‘’Na twee jaar proefdraaien kan ik zeggen dat we een aantal ervaringen rijker zijn geworden maar ook een dunnere portemonnee hebben gekregen. We hebben eerst geprobeerd om door middel van stro in de boxen stapelbare mest te krijgen, dat lukte niet. Daarna is er tijdelijk met een stro doseermachine gedoseerd, dat hielp ook onvoldoende. Vervolgens hebben we de optie van stro laten vallen.

De mest bleef te dun om te stapelen en te dik om te verpompen. Daarna zijn we tot het systeem gekomen wat we nu hebben. Om tot een constant eindproduct te komen hebben we de oorspronkelijk buitenopslag overkapt. Een gedeelte van het product wordt hergebruikt als strooisel in de boxen. Een ander deel wordt opgemengd met stro en een paar keer omgezet.  De toepassing van deze met stro verrijkte mest is nog wel een dingetje. Het is wel eens uitgestrooid over het land met als gevolg dat er weer te veel in het gras bij het stal voeren zat. Nu zitten we nog met het probleem dat de vloerpanelen op onverklaarbare wijze beschadigd worden door de mestschuif. Ook hiervoor werken we nog aan een oplossing.’’

Het doel van het ontmestingssysteem

‘’Onze gehanteerde uitgangspunten tot deze keuze waren:

– zo weinig mogelijk ammoniakemissie veroorzaken
– betere kwaliteit mest o.a. door het strogebruik dat het bodemleven bevordert
– dunne fractie met daarin de snel oplosbare stikstof, aan te wenden in het voorjaar en na elke snede

De fabrikant zag als groot bijkomend voordeel: kunststof platen met daarin filters op de bestaande roosters monteren. Hiermee zou het systeem uitgerold kunnen worden naar een veelheid aan stallen met onder kelderde roostervloeren. Ik heb goede hoop dat het goed gaat komen en dat uiteindelijk ons doel wordt bereikt. De dunne fractie met stikstof die snel beschikbaar komt bij het injecteren, voor in het voorseizoen en na het maaien en beweiden. De vaste mest met organisch gebonden stikstof die langzaam vrijkomt in de herfst uitrijden. Hiermee zijn we weer min of meer terug op de manier van voor 1970. Gieren: het uitrijden van kali en het snel opneembare stikstof deel en vaste mest van de mestvaalt: organische stof met daarin fosfaat en andere mineralen.’’

Weidevogelbeheer
‘’Wij doen aan weidevogelbeheer en uitgesteld maaibeheer. Hiertoe hebben we enkele percelen met uitgesteld maaibeheer tot na 15 juni. We zijn ook actief om meer percelen met klaver en kruiden te verkrijgen. Op deze manier leveren wij een bijdrage aan het toenemend aantal weidevogels in onze polder. Grutto, kieviet, scholekster en tureluur’.’’

Waarom een zorgboerderij
Marianne: “Jarenlang heb ik kinderfeestjes op de boerderij georganiseerd en klassen ontvangen voor educatieve programma’s, dit laatste in samenwerking met het Centrum voor Natuur, Milieu en Educatie in Amersfoort. Dit was goed te combineren met mijn werk in het basisonderwijs: mijn voorliefde voor het werken met kinderen en op de boerderij. Een jaar of 5 geleden begon het te kriebelen, ik wilde meer diepgang. Ik merkte tijdens mijn werk als leerkracht dat steeds meer kinderen vastliepen op school. Te veel prikkels, te veel druk. Ook hebben sommige kinderen ‘simpelweg’ meer ruimte nodig dan het onderwijs kan bieden. Dolgraag wilden wij op onze boerderij een plek bieden aan kinderen met een dergelijke zorgvraag.”

Zeldert Werkt
‘’Dit resulteerde eind 2021 in de start van Zeldert Werkt! Een plek waar kinderen van 8 – 13 jaar die vastlopen of vastgelopen zijn op school een kleinschalige vorm van begeleiding wordt geboden gecombineerd met het geven van onderwijs, waardoor de gang naar school tot stand kan worden gebracht of in stand kan worden gehouden. Een plek waar kinderen zich veilig voelen, tot rust kunnen komen, succeservaringen opdoen, lekker kunnen bewegen en uiteraard ook gezelligheid ervaren. Kinderen leren bij ons om hulp te vragen, door te zetten, verantwoordelijkheid te nemen, samen te werken, hun sterkte kanten ontdekken en te zorgen voor zichzelf, anderen en de dieren.

Wij doen dit werk met veel plezier. Het is fantastisch om een kind te zien groeien. Daar doen wij het voor!’’