Boerderij Schalkwijk: van gangbaar naar regeneratieve landbouw
Aan de Blokland nabij Montfoort, provincie Utrecht, ligt de nieuwe boerderij van de familie Schalkwijk. Ramona woont er met haar partner en twee kinderen in de ene helft van een geschakeld woonhuis. Haar ouders wonen in de andere helft. Sinds enige tijd heeft Ramona het gehele bedrijf overgenomen, terwijl haar ouders nog volop bijspringen en ook haar partner levert een bijdrage in de werkzaamheden. Bij de boerderij is 56 hectare kleigrond in gebruik.

Er zijn 130 melkkoeien van het Holstein Frisian ras aanwezig met bijbehorend jongvee. De koeien worden gemolken in 3 melkrobots. Het bedrijf heeft zich de laatste jaren verbreed met allerlei agroforestry activiteiten en er is een huispraktijk fysiotherapie en acupunctuur voor mens en dier.

Historie polder Heeswijk en de plaats Montfoort
De Polder Heeswijk kon worden ontgonnen op basis van een middeleeuwse overeenkomst. In deze overeenkomst werden wederzijdse rechten en plichten afgesproken tussen de ontginners en de grondeigenaren, de graaf van Holland en de bisschop van Utrecht. De ontginning vond plaats vanaf de zuidelijke IJsseldijk die hiervoor als basis diende. Vanaf deze dijk werd het achterliggende land ontgonnen, dat wil zeggen: ontdaan van begroeiing en voorzien van kanalen en evenwijdig lopende sloten om het overtollige water te kunnen lozen op de IJssel. Bij de indeling van het gebied in kavels werden, waar mogelijk, standaardmaten gehanteerd. In Heeswijk hebben de kavels een diepte (in noord- zuid-richting) van ongeveer 1,25 km.

In het gebied van Heeswijk werd de burcht Montfoort gesticht, een kleine nederzetting, die later zal uitgroeien tot de stad Montfoort. Later werd er een kasteel gebouwd. Een dienstman uit de ridderstand werd tot commandant van het kasteel benoemd. Deze kreeg de titel van burggraaf van Montfoort, alsmede enige in de omgeving gelegen gronden. De burggraven ontpopten zich als machtige heren, die een belangrijk stempel drukten op de historie van de streek. Rond het kasteel ontstond een nederzetting, die in 1329 stadsrechten kreeg. De stad Montfoort werd ommuurd en er werd een gracht aangelegd. In de ommuring bevonden zich 24 verdedigingstorens en een bolwerk waarop de molen stond.

Opzet bedrijf
Ramona: ’’Mijn grootouders boerden ook al in dit gebied hier niet ver vandaan. In 2010 moesten mijn ouders weg voor verdere uitbreiding van Montfoort.

Ze hadden hier op deze plek al grond liggen, zodoende is hun de gelegenheid geboden hier compleet nieuw te bouwen. Een stal voor 200 melkkoeien met plek voor bijbehorend jongvee en 4 melkrobots. Het liep allemaal wat anders, de stap naar groter en daarbij behorende investering kwamen niet geheel tot zijn recht. Het was iets waar 10 tot 15 jaar geleden nog anders tegenaan werd gekeken door de verschillende adviseurs en de trend van toen.’’

Mooi uitgangspunt

‘’Een groot voordeel voor mij nu en dat realiseer ik mij heel goed, nu na de overname, is de ruime opzet van het bedrijf, de overzichtelijkheid en de efficiëntie waarmee het bedrijf is ingericht. Voorlopig hoeven we niet in gebouwen en inrichting te investeren. Er is een zeer ruime parkeergelegenheid voor bezoekers die het werkverkeer niet snel in de weg staan. Dat geeft mij de ruimte om nu al die andere activiteiten ernaast te doen en om met minder koeien, behoud van productie tot een regeneratieve landbouw te komen.’’

Wij.land boeren
‘’Ik wou graag doelbewust met bodemverbetering aan de slag en na een rondje googlen kwam ik terecht bij de bodempilot van Wij.land. Ik heb me aangemeld en een bodemcursus gedaan.

Inmiddels doe ik mee aan veel meer projecten van Wij.land. Het zijn merendeels biologische boeren, maar ik voel me als gangbare boer erkend en gesteund door de bioboeren. Gangbaar daar behoren de meeste boeren toe en daar valt ook de meeste winst te behalen. We kregen allereerst een heel goed advies over de bodem. Het is leerzaam om de cijfers op papier ook terug te zien in het veld.  De klei heeft hier een relatief hoge pH, dus bekalken we met gips. We leren veel van elkaar en het is fijn om ervaringen te kunnen delen met andere boeren. Het meest unieke is dat wij kiezen voor een preventieve aanpak, we kijken met elkaar hoe het duurzamer kan. Er zijn heel veel cursussen, het is niet allemaal te volgen. Verder zijn wij bezig met transparantie, het op de kaart zetten van duurzame landbouw met een beter rendement.’’

Aanpassingen
‘’Ons melkveebedrijf wordt sinds 2018 steeds verder aangepast om van een klassieke melkveehouderij naar een agro-ecologisch bedrijf te groeien dat past bij deze locatie en bij de grondsoort. Het aantal koeien is terug van 180 naar 130 stuks. Er wordt geen kunstmest meer gestrooid, geen gewasbeschermingsmiddel gebruikt en antibioticum alleen bij ziekte. Onze koeien worden ingekruist met rassen die robuuster vererven. Voor de energieopwekking hebben we een windmolen geplaatst en op de daken zijn zonnepanelen aangebracht. Ons grasland wordt kruiden- en klaverrijker, dat levert een grotere biodiversiteit boven en onder de grond.’’

Duurzame plannen provincie Utrecht
‘Ik ben een van de vijftig boeren die deelnamen aan het actieplan ‘Duurzame Landbouw met Natuur’ van provincie Utrecht. De provincie trekt er in totaal 950.000 euro voor uit. Ook voor 2023 en 2024 blijven de provincie en de Utrechtse natuur- en landbouworganisaties nauw samenwerken om meer natuurinclusieve landbouw mogelijk te maken. In drie gebieden worden voorstellen gemaakt voor de verbetering van de biodiversiteit. Er worden nieuwe verdienmodellen ontwikkeld om landbouw met meer natuur ook voor grote groepen bedrijven financieel aantrekkelijk te maken.

Op die manier houden we het platteland leefbaar voor zowel de natuur als de boeren. Ik heb een voederhaag aangeplant voor de koeien met 25 streekeigen soorten.Op 1,5 hectare plantte ik ruim veertig walnotenbomen en 180 bessenstruiken. Om de aanplant te bekostigden, ging ik een samenwerking met inwoners van de nieuwbouwwijk op een steenworp afstand van het bedrijf aan. Zij investeren 50 euro en krijgen 5 kilo van de oogst. Binnen anderhalve maand was de financiering rond. De bestemmingsplanwijziging was een struikelblok. Ambtenaren zijn enthousiast, maar het beleid werkte wat tegen. Hierdoor duurde het anderhalf jaar langer.’’

Mijn missie
‘’Mijn missie als therapeut is mens en dier te begeleiden naar een snel en vooral duurzaam herstel van krachten. Vanwege mijn opleiding tot fysiotherapeut en acupuncturist ben ik in staat om klachten met een holistische visie te beschouwen en te behandelen met een brede blik, en zo het beste uit twee werelden te bieden.   De behandeling zal altijd compleet gemaakt worden door adviezen over beweging/training, voeding en leefstijl. Wanneer het lichaam goed in balans is, is de weerstand optimaal en zal de gevoeligheid voor het krijgen van een blessure of ziekte geminimaliseerd worden. Bij ‘’behandelvormen’’ staat meer informatie over de verschillende technieken die ik kan toepassen tijdens de behandeling. Ik zal meestal gebruik maken van een combinatie van mogelijkheden uit de fysiotherapie en acupunctuur afhankelijk van de klacht en de persoonlijke voorkeur. Ik vind het belangrijk om samen te werken met collega’s uit andere disciplines. Zij staan voor mij klaar om te overleggen of naar door te verwijzen indien nodig.’’

Bloemenweidemelk

‘’Dit is het resultaat van een door ons zelf ontwikkeld concept, onze manier van produceren. Een klein deel van onze afzet, onze producten, is te koop in onze eigen winkels. Hier zijn ook vlees, noten en kruiden te koop. Het zelf verkopen moet op termijn, ook qua schaal een betere opbrengst voor de producten genereren, een welkome inkomstenbron in een tijd dat er per liter melk soms centen verlies wordt geleden. Door een korte keten op te zetten is er (hopelijk) voldoende opbrengst die geïnvesteerd kan worden in het verder door ontwikkelen van deze vorm van afzet voor ons bedrijf.’’

Opzet eigen winkels

‘’Op onze boerderij is een winkeltje gecreëerd, een ontvangstruimte en distributiecentrum ligt in de planning. In Woerden is een onbemande winkel geopend en voor Leidsche Rijn ligt er een plan. De winkels zijn te openen met een app. De openingstijden zijn ruim. De beleving lijkt op die van in een supermarkt. Met de winkels hopen we concreet te werken aan meer samenwerking tussen duurzaam producerende boeren en de inwoners/consumenten. Wat ze bij ons kopen komt niet van ver, heeft hierdoor een lage voetprint. Het transport verloopt met een busje via slimme routes. Bij de producten vind je informatie over de deelnemende boeren. De klanten worden op de hoogte gehouden door middel van nieuwsbrieven en social media. De ontvangstruimte is bedoeld voor de mensen die extra beleving willen zoals een rondleiding, lezing of een workshop.’’

Wat is leuk en niet leuk aan het boer zijn
‘’Goed en gezond mensenvoedsel produceren voor de mensen in de omgeving, dat vind ik mooi. En de diversiteit natuurlijk, elke dag is anders. De vele regelgeving vind ik minder leuk. Ik vind het echter wel uitdagend om samen met anderen te proberen er op een gunstige manier mee om te gaan.’’