Aan de Eemdijk nabij het Utrechtse dorp Eemdijk ligt het melkveebedrijf van de familie Netjes. Bij het bedrijf hoort bijna 100 hectare land. Van de bedrijfsvoering is 25 hectare ingericht voor weidevogelbeheer. De huiskavel is 45 hectare, hiervan is 9 hectare ingericht voor weidevogelbeheer, de andere percelen liggen verder van huis.

Ze melken 210 Holstein Frisian koeien met een melkproductie van 10.000kg per koe, 4.30 procent vet en 3.70 procent eiwit in een carrousel binnenmelker.

Historie gebied
Gerwout Netjes: ’’In oude tijden werd het gehele moerasachtige gebied in de Gelderse vallei met de naam Eem aangeduid. Er bestaat een theorie dat de Eem een ononderbroken grootschalig moeras was. In de oorkonde van 777 schenkt keizer Karel de Grote belangrijke delen aan de Bisschop van Utrecht. De openheid van het gebied is het resultaat van de eeuwenlange strijd tegen het zeewater. Langs de Eem ligt een groot aantal waaien (kolken) die getuigen van de vele dijkdoorbraken.

De bewoning ontstond vooreerst op de hoger gelegen gedeelten, zo is ook het vestingstadje Bunschoten ontstaan. Vanaf omstreeks 1250 tot ver in de zeventiende eeuw is het gebied stapsgewijs bedijkt en ontgonnen in lange stroken. Dit heeft in Eemland een strak kavelpatroon opgeleverd dat nog steeds herkenbaar is. De Eemdijkpolder behoort tot een deel van het overstromingsgebied van de vroegere Zuiderzee, die liep van de Utrechtse Heuvelrug tot voorbij Harderwijk. Een van de laatste keren dat de polder overstroomde was in 1916 na een dijkdoorbraak bij Nijkerk. Naar aanleiding van deze overstroming rond de gehele Zuiderzee is dr. Lely met plannen gekomen voor een groot bedijkingsplan met o.a. ook de Afsluitdijk.’’

De Eem en de Eempolder nu
‘’De Eem waaraan de Eemdijkpolder ligt, is een rivier in het noorden van de provincie Utrecht, deze is 18 km lang, begint in Amersfoort en stroomt uit in het Eemmeer. De Eem wordt gevoed door het Valleikanaal en een aantal Veluwse beken waarvan de Heiligenbergerbeek, de Barneveldse- en de Lunterse Beek de belangrijkste zijn. Kenmerkend voor de Eempolder is het slagenlandschap, een zeer open veenweidegebied dat in zijn geheel onder de zeespiegel ligt. Daarom is de Eempolder ook aangewezen als ‘’Nationaal Landschap’’. De Eempolder bestaat uit vele kleine polders.”

Historie bedrijf
“Onze boerderij aan de Eemdijk is een ruilverkavelingsboerderij, gebouwd in 1992. In de nabijheid van Kampen moesten we ons bedrijf in 2010 opgeven vanwege een bypass die in de IJssel werd gemaakt om tot grotere waterberging te komen. Vervolgens hebben we onder andere ook in het noorden rondgekeken. De iets meer centrale ligging in Nederland vonden we beter passen en ook het landschap, veenweidegebied, enigszins vergelijkbaar met de Kamper omgeving, sprak ons erg aan. Verder natuurlijk ook de flinke kavel bij huis en efficiënt ingerichte gebouwen.’’

Graslandbeheer en ureum getal
‘’Ons grasland en bodembeheer is traditioneel. We hechten veel waarde aan een goed bodemleven. We hebben veel blijvend grasland wat al wel meer dan 20 jaar niet opnieuw ingezaaid is. We doen aan pleksgewijze onkruidbestrijding. Hierdoor krijgen goede kruiden meer kans om zich te ontwikkelen. Daarnaast passen we sinds 2018 weer weidegang toe. We zien dat dit ook een positieve bijdrage levert aan het bodemleven. Daarnaast zorgen de verse mestvlaaien in het land voor voedsel voor de weidevogelsoorten. Door snijmais en vooral perspulp in ons rantsoen op te nemen zijn we met het ureum getal in de melk gezakt van 22 naar 16.’’

Weidevogelbeheer
‘’Ik ben een echte weidevogelliefhebber, ik geniet van de vogelgeluiden als ik door het weiland loop, het inspireert mij, ik word er blij van. Ik vind het dan ook mooi een gedeelte van ons bedrijf hiervoor extra in te richten. We hebben op verschillende percelen plasdras, hier wordt het water tijdelijk, van maart tot en met juni opgepompt. Dat is van groot belang voor en tijdens het broeden en als de kuikens aan het uitvliegen zijn. Op bijna 4 hectare wordt extensief beweid en 7,5 hectare wordt veel later gemaaid. Dit noemen we mozaïek beheer. De kuikens kunnen zich op deze manier van zoveel mogelijk voedsel voorzien en het beheer voorziet ze van dekking voor predatoren. Een weidevogel wil graag van zich af kunnen kijken en liefst niet gezien kunnen worden.

Grotere ‘’levensgemeenschappen’’ van weidevogels bij elkaar zullen zich minder snel bedreigd voelen door vliegende predatoren als bijvoorbeeld kraaien. Hier en daar een broedende weidevogel is veel kwetsbaarder. Op de overige percelen vindt normaal legselbeheer plaats, wat inhoudt dat voor het maaien de nesten onopvallend worden gemarkeerd. Tegen de belangrijke predator de vos, hebben we in 2021 een vossenraster geplaatst en in 2022 is dit opgeschaald.’’

Maatschappelijke en financiële kant
‘’Weidevogelbeheer heeft een heel belangrijke maatschappelijke kant. We vinden het mooi om te doen, het is een maatschappelijke wens, maar het heeft ook financiële consequenties.

Het geeft productieverlies, de kwaliteit van het gras en de voederwinning ervan voor onze wintervoorraad wordt sterk verminderd. Het kan niet aan melkgevende koeien worden verstrekt, wel aan koeien die droogstaan met compensatie van eiwitrijker krachtvoer. Het geeft ook meer werk. De vergoedingen zouden een plus moeten opleveren en niet alleen een vergoeding voor derving van opbrengsten en hogere kosten.

De natuurorganisaties krijgen ook betaald voor de terreinen die ze beheren, korting op waterschapslasten en geld uit de postcode loterij. Ik vind dat we het grote publiek moeten vertellen wat we doen. ‘’Be good and tell it.’’

Collectief Eemland
‘’Sinds 1 januari 2016 voeren 40 agrarische collectieven in Nederland het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb) uit. Boeren Natuur is de landelijke vereniging van deze 40 collectieven. Agrarische collectieven zijn samenwerkingsverbanden van, door en voor boeren.

Collectief Eemland telt ruim negentig boeren/grondgebruikers die op 2.700 hectare grasland aan weidevogelbeheer doen. Ons agrarisch collectief is een gecertificeerd samenwerkingsverband in een begrensd gebied. Zij hebben zich vrijwillig verenigd voor het uitvoeren van agrarisch natuurbeheer en landschapsbeheer. Het collectief sluit zelf de contracten af met de agrarische natuurbeheerders en voert ook zelf de controle en handhaving uit. Collectief Eemland doet dat in Eemland voor: hoofdzakelijk weidevogelbeheer, landschapselementen (veel knotwilgen) en waterdoelen (ecologisch slootschonen en kruidenrijke akkerranden). Wat weidevogelbeheer betreft: op 24 procent van dit areaal vindt uitgesteld maaibeheer plaats, 50 procent van de nesten wordt op deze percelen gevonden.

We leggen in dit gebied het beheer op de meest kansrijke plekken neer; niet op afgelegen hoekjes, maar op plaatsen waar de weidevogels daadwerkelijk zitten. Er zijn dan ook boeren die 20 procent van hun huiskavel in zwaar beheer hebben. Op ruim 100 plaatsen vindt plas-dras beheer plaats. Boeren en burgers zijn lid omdat zij zich samen verantwoordelijk voelen voor het fraaie open landschap. Dus moeten we ons sterk maken voor het werven van veel nieuwe leden. Dat is waar we voor moeten gaan ‘Samen optrekken’.”

Weidevogelbeheer en de jacht
‘’Een van de grootste predatoren van weidevogels is de vos. Vossen hebben zich vanaf 1970 vanuit Oost-Nederland verspreid over het gehele land. Met geplaatste camera’s hebben we aan de Groene weg in Bunschoten kunnen zien wat ze teweegbrengen. Kenners, zelfs van Natuurmonumenten, zeggen, als we de vos niet aanpakken zijn veel inspanningen voor niets. Daarom heeft Faunabeheer Eenheid dit jaar opnieuw een ontheffing aangevraagd bij de provincie Utrecht om de vos te mogen bestrijden.’’

Soortenrijkdom
‘’Een groot deel van de Eempolder bestaat uit productieweiland. Toch komen er veel bijzondere plantensoorten voor, bijvoorbeeld zwanenbloem, valeriaan, kattenstaart, hemelsleutel en pijlkruid. De aanwezigheid van de plantensoort zulte wijst erop dat er nog steeds zout in de bodem zit, een gevolg van de vroegere overstromingen door de Zuiderzee. In het weidelandschap met hoge waterstand komen veel weidevogels voor. In het gebied broeden de kievit, grutto, scholekster en tureluur.

In de herfst en winter worden trekvogels als plevieren, wulpen, snippen en veel zwanen en ganzen waargenomen. Andere bezoekers van de polder zijn kluut, zomertaling, veldleeuwerik, gele kwikstaart, tjiftjaf (maatslagertje), winterkoning, buizerds, uilen en zelfs ijsvogeltjes.’’

Samen op bodemcursus

“In het najaar 2022 heeft Collectief Eemland in samenwerking met Stichting Wij.land een bodemcursus gegeven. ‘’In de cursus leerden we hoe je de natuurlijke processen in de bodem stimuleert. René Jochems van Groeibalans behandelt de theorie over onder andere de werking van bodembiologie. Vervolgens gaan de cursisten dieper in op de manier waarop bodemprocessen het werk en de bedrijfsvoering beïnvloeden.

Naast deze cursus organiseert Wij.land een lerend netwerk van boeren. Hieruit komen in de toekomst mogelijk nog meer onderwerpen aan bod. Dit project wordt gefinancierd door de Provincie Utrecht met geld van het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland. #EU’’

Het sociale leven
“We wonen in een echt open polderlandschap, maar toch wel op korte afstand van de stad. Op 10 minuten afstand zijn er kerk, school en winkels te vinden. Daarbij zijn grote steden, zoals Utrecht en Amsterdam, op slechts een half uurtje rijden. Natuurlijk levert ook de uitvoering van het bedrijf veel contacten op. Naast het werk op het bedrijf ben ik ook bestuurslid bij Collectief Eemland. Het werk wat ik daar uitvoer brengt me in contact met mensen van verschillende achtergronden en vergroot mijn netwerk”.

Onze toekomst
“Wat de toekomst voor boeren in Eemland zal brengen is nog moeilijk te zeggen. We zitten gelukkig op een ruime afstand van stikstofgevoelige Natura 2000. Desondanks moeten we in Eemland volgens het beruchte stikstofkaartje toch ruim 40% verminderen. Dit voelt als een klap in het gezicht voor de enorme inspanning die de boeren leveren op het gebied van weidevogelbeheer. We worden vaak als koplopers genoemd in den lande, maar krijgen toch dezelfde boete als andere gebieden. Het verlies van derogatie is ook een bedreiging voor dit gebied. We mogen in de toekomst minder dierlijke mest gebruiken, maar dit tekort wel aanvullen met kunstmest. Het is toch krom dat er eerst een vrachtwagen met stikstof van je erf afrijdt om goede drijfmest af te voeren en vervolgens een andere vrachtwagen weer stikstof terug komt brengen. Hopelijk mag er in de toekomst vanuit dierlijke mest kunstmest gemaakt worden. Hierdoor kan je een betere kringloop op je bedrijf realiseren met minder input van buitenaf.”

“Ik denk dat dit voor zowel de stikstofuitstoot alsmede het bodemleven een enorm positieve bijdrage kan leveren. Ik hoop dat de bedreigingen in de toekomst niet ten koste gaat van de levensvatbaarheid van de bedrijven. De boeren die er nu zijn dragen veel zorg voor het landschap. Als deze verdwijnen is het maar de vraag of het nog zo goed blijft gaan met de weidevogels in Eemland. Er zijn ook vele enthousiaste bedrijfsopvolgers te vinden in Eemland. Ik heb mijn droom om boer te kunnen worden wel waar kunnen maken. Ik hoop dat dat ook voor veel andere jonge boeren mogelijk gaat worden!”